Keser, herkes için farklı bir anlam ifade eder ama benim, ailemin ve hatta yöremin kesere yüklediği anlam bildiğimiz keserin çok daha ötesinde.

Doğduğum ve çocukluğumun geçtiği Köprübaşı’nda o dönemde birçok ailenin geçim kaynağı el yapımı dövme keser üretimiydi. Küçücük bir çocukken ilk kez keserin taslak halindeki çelikten işlenmemiş halini görünce pek bir anlam verememiştim. Zamanla bu anlamlandıramadığım nesnenin birçok ailenin geçim kaynağı olduğunu öğrendim.

            Aslında bu zanaatın yöremizde nasıl geliştiği, insanların bu ustalığı nasıl öğrendiği hususu da ayrı bir araştırma konusu bence. Esasında bu el ustalığı Orta Asya’da atalarımızın en iyi yaptığını bildiğimiz bir iş. Ancak Anadolu’ya geldiğimizde zanaat ile uğraşanların çok azaldığı, hatta bazen tarım dışında bir işle uğraşılmadığı da bilinen bir gerçek. Her ne kadar bu işin Rum ustalardan öğrenildiği yönünde rivayetler var ise de ben bu zanaatın Orta Asya’daki atalarımızdan kalan bir zanaat olduğu kanaatindeyim,

Günümüzden 30-40 sene öncesine kadar ülkemizin keser ihtiyacının yarıdan fazlasının Köprübaşı’nda üretildiği söylenirdi. Bu somut verilere dayanan bir bilgi değil belki ama yaygın olan görüş bu yöndeydi. Başta Yağmurlu Mahallesi olmak üzere ilçemizdeki birçok evin bir kısmı veya evin yakınındaki küçük bir imalathanede keser üretimi yapılırdı.

Rahmetli babam keser yapmayı bilmese de keserden iyi anlardı. Gençliğinde 1950’li yıllarda birkaç yıl terzilik yapmış olsa da rahmetli Ayşe halamın eşi rahmetli Hafız Hüseyin Öztürk’ün yönlendirmesi ile keser ticaretine başlamıştı. Yöremizde üretilen keserleri Anadolu’nun birçok şehrine pazarlamaya başlamıştı. Zamanla büyükşehirlere özellikle Ankara, İzmir ve Konya’ya kamyonla toptan ürün pazarlardı. Babamla alışveriş yapanlar, oluşan karşılıklı güven sayesinde zamanla nakliye şirketleri, hatta kargo ile sipariş verirlerdi.

Babam bazen kendisi de taslak halinde keserleri satın alır, anlaştığı ustalara verirdi. Bu keser taslakları demir tellere bağlı olarak 15-20 civarında gelirdi. Çocukluğumuzda bu taslakları sayarak depoya koyar sonra da babamın anlaştığı ustalara sayarak verirdik. Hem zor hem de eğlenceliydi. Babam bu işi 50 yılı aşkın süre yaptı. Ayrıca kırtasiye dükkanımız da vardı. Annem de terzilik yapıyordu ama ana kazancımız babamın yaptığı toptan keser imalatıydı. Zamanla el yapımı dövme keser, fabrikalarda da üretilmeye başlandı ve artık el yapımı dövme keser ekonomik özelliğini kaybetti. Çünkü fabrika üretiminde maliyet çok daha düşüktü.

El yapımı keser üretimi, yorucu ve zor bir iş. Taslak halindeki çeliğe kızgın ateşte su verilerek ve kızgın ateşten çıkarılan kesere karşılıklı olarak iki usta çekiçle vurarak şekil verir. Sonra tekrar kor ateşe konulup tekrar su verilir ve yine büyük çekiçle karşılıklı dövülür. Aynı televizyonlarda izlediğimiz Orta Asya’daki eski Türkler gibi…

Keser üretimi ve pazarlamasında en zor iş ustalarındı. Asıl emek, alın teri onlarındı. Kızgın ateşin karşısında çekiçle çelik döverken akıtılan alın terinden daha kutsal kazanç, daha kutsal emek ne olabilirdi? Bizler onların alın teri ile başlayan keser üretimi ve ticareti sayesinde okuduk belli yerlere gelebildik. İsimlerini hatırladığım Memiş Usta, Cafer Usta, Remzi Usta, Cemal Usta, İbrahim Usta ve isim isim sayamadığım tüm keser ustalarına selam olsun, geçenlerde Memiş Usta Köprübaşı’nda rahmetli babamın yazıhanesine uğradı. Eski günlerden ve rahmetli babamdan konuştuk, gözlerim doldu. Babamdan bahsederken sanki gözlerinde babam vardı.

Yöremizde üretilen keserin pazarlamasını yapan ve rahmetli babamla bir nevi ticari rakip olmalarına rağmen çok iyi dost ve arkadaş olan isimleri de anmadan geçemeyeceğim. Öncelikle babamı keser ticaretine teşvik eden ancak sektörde fazla yer almayan rahmetli Hafız Hüseyin Öztürk dayımızı rahmetle anıyorum. Yöremizde üretilen keseri yöre dışına ilk pazarlayan Mehmet Kumbasar’ı, babamın yakın arkadaşı ve dostu Gazi İlyas Turhan’ı da rahmetle anıyorum, Yine aynı sektörde yer alan ve aile dostumuz Mehmet Karataş’a da hürmetlerimi iletiyorum. Onlar ticari rakip olmalarına rağmen çok iyi dostlardı.

Uzun bir döneme damgasını vuran, birçok ailenin geçim kaynağı olan yöremizdeki el yapımı keser üretimi sanayileşme ile birlikte maalesef bitme noktasına geldi.

Tüm keser üreticilerine ve pazarlamacılarına, alın teri ile geçimini sağlayan herkese selam olsun. Sağlıcakla kalın…